Satranç kelimesi Hintçe "Sandregn" den gelir.Satranca, İngilizcede "Chess check patterns", Fransızcada "Echecs" denir.

Eski yazıtlar arasında satranca rastlanmaktadır. MÖ.3000 yıllarında satranç gibi bir oyunun Mısır ve Hindistan'da oynanıldığı sanılmaktadır. 1913 yılında Murret'in yazdığı satranç tarihinde, bu o yunun 570 yıllarında Hindistan'da oynandığını belirtmektedir. Yapılan araştırmalara ve ele geçen yazıtlara göre, satranç 600 yıllarında Hindistan'dan İran'a geçmiştir . Yine bu belgelere göre , A raplar satrancı VII. yüzyılda öğrenmişlerdir.

Bazı söylentilere göre de satranç "Sat-Ran-Çu" adıyla Çin'de bulunmuştur. Bazı belgeler bu söy- lentiyi doğrulamaktadır.

İran tarihçilerinden Firdevsi'nin Şeyhnamesi'nde anlattığına göre, İran Şahı Hüsrev'in Hint yöne ticileriyle birbirlerine gönderdikleri armağanlar arasında satranca ait resimler de vardır. Bazı bel geler, satrancı bir Brahman'ın bulduğunu ve Şah'a armağan ettiğini göstermektedir. Şah, buna karşılık Brahman'a "Ne istediğin varsa kabul edeceğim der. Brahman da, Şah'tan 64 kareli satranç tahtasının ilk karesine bir, ikinci karesine iki, üçüncü karesine dört, yani her kareye bir öncekinin iki katı buğday koyarak doldurmasını ister. Şah, Brahman'ın alçak gönüllülüğüne hay ran kalarak isteğinin yerine getirilmesini emreder. Brahman'ın isteği yerine getirilmeye başlanırken ülkedeki buğdayların yetmeyeceği anlaşılır. O zaman yapılan hesaplar sonunda, Brahman'ın Şah' tan 18.446.744.373.709.551.616 tane buğday istediği ortaya çıkar. Bu kadar buğdayı yetiştir mek için, dünyanın 64 misli büyüklüğünde bir kara parçasına gereksinim olduğunu görülünce, Şah Brahman'ı tebrik eder ve karşısında ne denli güçsüz olduğunu anlar.

Bazı tarihçiler, satrancın Truva'nın kuşatılması sırasında Palamedes'in bulduğunu söylerler. Ancak ,bu iddia bugüne dek ne Yunanlılarca benimsenmiş, ne de bu konuda bir yazıt vardır.

Yukarda belirtildiği gibi, satrancın adı Hintçeden gelir. Anlamı, 4 cins figürün, 4 ayrı silahla sunul masıdır. Bu 4 figür konusunda çok değişik yorumlar vardır. Bazılarına göre, 4 figür "Hava, ateş, toprak ve suyu, bir kısmına göre de, "Yaz, kış, ilkbahar ve sonbaharı yansıtır. Burada, en kuv- vetli taş olan vezir ateşi ve bilginleri, kale toprağı, fil havayı, şah evreni temsil eder. Bu benzetme ler 4 taşın geometrik şekillerinden esinlenerek söylenmektedir.

Satranç Batı'ya Arapların aracılığıyla IX. yüzyılda geçmiştir. Bunu belgeleyen en güzel örnek de, Harun-ür-Reşit'in Charlemange'a hediye ettiği satranç takımıdır.

Eski satrancı, günümüz Modern Satranç'tan ayıran özellikler şunlardır: Vezir çapraz giderken an cak 1 hane gidebilirdi, Fil At gibi ancak 1 hane atlıyalarak gidebilir, en kuvvetli figür Kale idi. Rok ile piyonun başlangıç durumundan iki kare ileri gitme kuralı yoktu. Eski satranç oyunu ya vaşlığı bakımından da oldukça farklı idi. Uzağa etki eden sadece bir figür vardı "Kale" Şahı mat etmek olağanüstü zor idi. Bu nedenden ötürü kazanmanın iki yolu vardı: Pat ve partnörün bütün figürle rini ortadan kaldırmak (Çıplak Şah Hali) Açılışlarda çok yavaş gelişiyordu.

XV. yüzyıldan sonra Modern Satranç bugün ki halini almaya başlamıştır. Piyonla iki kare atlama, geçerken alma, rok kuralı, piyonların son sıraya ulaştıklarında başka bir figüre dönüşmesi gibi ku rallar satrancın hızlnadırılması için yapılmış yeniliklerdir.

Günümüzde büyük kitlelere ulaşmış, 7'den 77'ye herkesce oynanan Satranç bir spor dalı olarak kabul edilmektedir. (FIDE) Uluslararası Satranç Federasyonu , federasyonlar arası en çok üye si olan federasyonların başında yer alır.
Nerede ve ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen satranç çok eski bir oyundur. Eski İran ve Hint kaynakları satrancın her iki ülkede de en azından 7. yüzyılın ilk yarısından beri bilindiğini göstermektedir. Şah Farsça'da kral demektir, ama satrancın İran'a asıl doğduğu yer olan Hindistan'dan geldiği sanılmaktadır.Buradan yavaş yavaş dünyaya yayılan satranç Avrupa'ya birkaç YY. sonra gelmiştir.
Büyük bir olasılıkla Kral Canute zamanında (11. YY.) İngiltere'ye ulaşmıştı. Kral Canute'un satranç yüzünden bir rakibini öldürttüğü kayıtlara geçmiştir. Satranç en kısa zamanlardan beri ünlü insanların boş zamanlarını değerlendirdiği bir oyun olmuştur. Örneğin: Harun Reşid, I. Richard (Aslan yürekli), Korkunç İvan ve Napolyon Bonapart'ın satranç oynamaya çok meraklı oldukları bilinmektedir.
Günümüzde satranç her ülkede oynanmaktadır. Satranca en çok önem veren ülke ise SSCB nin dağılmasıyla oluşan ülkelerdir. Bu ülkeler arasında Rusya başı çekmektedir. Bu ülkede ve başka bazı Avrupa ülkelerinde devlet yardımı sayesinde satranç önemli ilerlemeler kaydetmiş ve bir çok ünlü satranç şampiyonu yetiştirmiş. Uluslararası Satranç Federasyon'unca(FİDE) 1886'dan bu yana bireysel dünya şampiyonası ve 21 yaşın altındakiler için dünya gençler şampiyonası düzenlenmektedir.Yakın geçmişte, ABD'li Boby Fischer dışında (1972-75) dünya şampiyonlarının hepsi SSCB'li(Rusya) oyuncularınındır.
Satranç rakiplerin karşı karşıya oturup oynamalarını gerektirmeyen birkaç oyundan biri olduğu için satranç maçları telgraf, radyo, telefon ve bilgisayar yardımıyla da yapılabilmektedir. İlk kez 1896' da İngiltere ile ABD arasında okyanusun altından geçen telgraf kablosu aracılığıyla satranç maçı yapıldı. Radyo ile ilk maç ise 1946'da SSCB ile ABD arasında oldu. Bilgisayar ile günümüzde ünlü oyun sitelerinde oynanmaktadır.
Satranç oyuncularının öbür oyunları oynayanlara göre bir avantajı vardır. Önemli karşılaşmalarda yapılan hamleler kaydedilerek yayımlanır. Usta oyuncuların oyunları kitap halinde basılır. Bunları öğrenmek yıllardır en iyi satranç çalışma yolu olmuştur. Herhangi bir satranç oyuncusu bunlardan yararlanarak büyük oyuncuların yöntemlerini karşılaştırabilir. Bu öbür oyunların hiç birinde olanaklı değildir. Geleneksel satranç oyununda bazı kısaltılmalardan yararlanılır. Ş(Şah), V(Vezir), K(Kale), F(Fil), A(At), P(Piyon),0-0(Şah tarafından Rock) ,0-0-0(Vezir tarafından Rock) anlamına gelir.
1954'te kurulan ve bugün 16 kentteki satranç dernekleri bünyesinde toplayan Türkiye Satranç Federasyonu "bir zihin sporu" olan satrancı ülke çapında yaygınlaştırmak ve Türk satrancını uluslararası düzeyde tanıtmak amacıyla yurtiçinde ve dışında satranç turnuvaları düzenlenmek gibi etkinliklerde bulunmaktadır